Wojna rosyjsko-turecka (1768–1774)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z V wojna rosyjsko-turecka)
Wojna rosyjsko-turecka 1768–1774
wojny rosyjsko-tureckie
Ilustracja
Alegoria Zwycięstwa Katarzyny nad Turkami (1772) Stefana Torelliego.
Czas

17681774

Miejsce

Kaukaz

Wynik

zdecydowane zwycięstwo Rosji,
traktat w Küczük Kajnardży

Strony konfliktu
Imperium Rosyjskie Imperium Osmańskie
Dowódcy
Katarzyna II Wielka
Grigorij Potiomkin
Aleksiej Grigorjewicz Orłow
Piotr Rumiancew
Aleksandr Suworow
Mustafa III
Abdülhamid I
Ivazzade Halil Pasza
Mandalzade Hüsameddin Pasza
Kaplan Girey
brak współrzędnych

Wojna rosyjsko-turecka 1768–1774 – wojna pomiędzy Imperium Rosyjskim a Imperium Osmańskim, doprowadziła do zdobycia przez Rosję południowej Ukrainy, Krymu i północnego Kaukazu.

Bezpośrednim pretekstem do wypowiedzenia wojny przez Turcję, stało się naruszenie terytorium tureckiego przez oddział Kozaków, ścigających konfederatów barskich i spalenie Bałty. Powołując się na ten casus belli sułtan Mustafa III wypowiedział wojnę Rosji 25 września 1768. Rzeczywistym celem Turcji było w tej wojnie wsparcie konfederacji barskiej i wypędzenie wojsk rosyjskich z Rzeczypospolitej. 16 grudnia 1768 pod gwarancją Francji konfederaci barscy zawarli nieformalny traktat przymierza polsko-tatarsko-tureckiego, którego artykuł 4. zobowiązywał Turcję i Chanat Krymski do niezawierania pokoju z Rosją aż do czasu przywrócenia poprzedniego systemu rządów w Rzeczypospolitej. Państwa te miały też zagwarantować niepodległość Polski zgodnie z klauzulami traktatu pruckiego z 1711[1].

Rosja wspierana była nieformalnie przez Wielką Brytanię, która przysłała swoich wojskowych doradców dla rosyjskiej floty wojennej. Turcja rozpoczęła działania wojenne, początkowo z powodzeniem, a jej terytorium było bazą logistyczną dla konfederatów barskich, skąd przeprowadzali oni niespodziewane ataki na wojska rosyjskie, okupujące Rzeczpospolitą. Jednak wkrótce wojska rosyjskie zajęły Azow i Taganrog. Główne siły rosyjskie wkroczyły do Mołdawii. Potem Rosjanie opanowali Chocim i Jassy. W 1770 Rosjanie pobili Turków pod Largą i Kagułem, docierając do Dunaju. W celu destabilizacji imperium osmańskiego Rosjanie wywołali antytureckie powstania Arabów w Syrii i Egipcie[potrzebny przypis] i szczególnie okrutnie stłumione powstanie w Grecji[2]. Dla poparcia tych dywersji na Morze Śródziemne wpłynęła rosyjska flota bałtycka pod wodzą Aleksieja Orłowa, pokonując flotę turecką w wielkiej bitwie pod Czesmą u wybrzeży Azji Mniejszej.

W 1771 Rosjanie zajęli Krym. 19 maja 1772 zawarto rozejm, jednak w kwietniu 1773 po klęsce konfederacji barskiej wojna znów się zaczęła. Pogromca konfederatów generał Aleksandr Suworow przeniósł działania wojenne do Turcji. W 1774 Rosjanie wkroczyli do Bułgarii. Aleksandr Suworow 20 czerwca 1774 pobił Turków pod Kozłudżą.

Pobita na lądzie i morzu Turcja zmuszona była podpisać 21 lipca 1774 niekorzystny dla niej pokój w Küczük Kajnardży, mocą którego musiała zagwarantować niepodległość Chanatu Krymskiego, oddając Rosji twierdze Azow, Kercz, Kinburn i Jenikale wraz z ziemiami między Dnieprem a Bohem, a także Kabardię na Kaukazie Północnym. Rosja uzyskała prawo ochrony prawosławnych w Hospodarstwie Mołdawskim i Hospodarstwie Wołoskim, które pozostały pod zwierzchnictwem tureckim, a flota rosyjska uzyskała prawo przepływania przez cieśniny tureckie. Przyłączenie Chanatu do Rosji w roku 1783 wywołało później kolejną wojnę rosyjsko-turecką.

Chronologia wojny[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Władysław Konopczyński, Konfederacja barska, Warszawa 1991, s. 186.
  2. Tłumiąc powstanie w Grecji, gdzie walki toczyły się głównie na Peloponezie, państwo osmańskie powszechnie realizowało ludobójstwo chrześcijan. Mężczyzn mordowano, kobiety i dzieci sprzedając w niewolę, głównie do Afryki. Źródło: tom 1 ('A) serii wydawniczej„1821 – Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ” – praca zbiorowa pod red. prof.Thanosa Veremisa, Skai Biblio Ateny 2010 oraz odcinek pierwszy serii dokumentalnych programów Skai TV , pod kierownictwem naukowym prof. Thanosa Veremisa i następująca po tym odcinku dyskusja historyków. Wydarzenia te znane są w Grecji pod nazwą „Orlofika”, od nazwiska księcia Orłowa.